wróć...81. rocznica Powstania Warszawskiego
Dnia 1 sierpnia 2025 r. obchodzimy 81. rocznicę wybuchu powstania warszawskiego. Nierówna, trwająca 63 dni walka z okupantem doprowadziła do tysięcy ofiar śmiertelnych i zniszczenia prawie całego miasta. W ramach dalszych represji ze strony władz niemieckich - do osadzania w obozach koncentracyjnych czynnych i biernych uczestników warszawskiego zrywu.
Na ulicach okupowanej stolicy znaleźli się nie tylko rodowici warszawianie, ale również osoby zamieszkujące przed wojną inne miasta – m.in. Łódź. Obecnie nie można ustalić dokładnej liczby łodzian biorących udział w walkach na terenie Warszawy, warto jednak wspomnieć chociaż o kilku postaciach.
Na uwagę zasługuje historia córek nauczyciela Bolesława Tadeusza Wocalewskiego i Anny (z d. Zakrzewskiej). Starsza z nich, Maria (ur. w 1885 r.) była Harcmistrzynią Rzeczpospolitej. W czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Wybuch powstania zastał ją w internacie przy ul. 6 Sierpnia, gdzie mieściła się tymczasowa siedziba Pogotowia Harcerek. Wraz z nią była wówczas jej młodsza siostra Jadwiga Szletyńska (ur. w 1895 r.). Obie kobiety zostały prawdopodobnie wykorzystane jako „żywe tarcze” przed czołgami, które atakowały pozycje powstańców i zginęły w pierwszych dniach walk. Uczestnikami warszawskiego zrywu były również dzieci Jadwigi: Zofia (ur. w 1925 r., zm. w 2012 r.) oraz Jerzy (ur. w 1927 r., zm. w 2015 r.) – oboje przeżyli i trafili do niemieckiej niewoli.
Uczestniczką powstania warszawskiego była również urodzona w 1929 r. w Łodzi Barbara Maria Nazdrowicz „Wiewiórka” - córka ekonomisty Mariana Nazdrowicza h. Leliwa oraz Heleny (z d. Krupeckiej). Rodzina w czasie II wojny światowej, w związku z prześladowaniami ze strony okupanta, przeniosła się do Warszawy. Barbara była członkinią Szarych Szeregów, działała w 6. Warszawskiej Żeńskiej Drużynie Harcerskiej. Zginęła na służbie w okolicach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej w dniu 19 września 1944 r.
Należy również pamiętać o osobach, które łodzianami zostały z wyboru – jak np. Maria Turowska „Myszka” (z d. Pawłowska). Rówieśniczka „Wiewiórki” przyszła na świat w Brześciu Kujawskim jako jedno z piątki dzieci Władysława Pawłowskiego i Pelagii (z d. Pańka). W czasie wojny Pawłowscy trafili początkowo do obozu przesiedleńczego w Łodzi, stamtąd do Chełma Lubelskiego, skąd po przekroczeniu zielonej granicy w 1940 r. dotarli do Warszawy. „Myszka” w czasie powstania warszawskiego otrzymała przydział do Poczty Harcerskiej i była łączniczką na Śródmieściu. W walki zaangażowane były również jej obie siostry. Po wojnie, w roku 1948, Maria Turowska rozpoczęła studia na ówczesnym Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Łódzkiego, z którym związana była przez lata – początkowo jako studentka chemii, następnie jako pracownik naukowy.
To tylko kilka z biogramów łodzian zaangażowanych w powstanie warszawskie. Losy wielu innych wciąż czekają na odkrycie. Pamiętajmy o nich – nie tylko 1 sierpnia.